Oddział PTTK „Gorce” w Nowym Targu ma pod swoją opieką 308 km szlaków turystycznych na terenie Podhala, Spisza, Orawy i Gorców. Prace znakarskie wykonują znakarze: Olgierd Pustówka i Mateusz Skupień.
Wykaz szlaków
- Nowy Targ Kowaniec (przystanek MZK) – Polana Dziubasówki – Hrube – Polana Wisielakówka – Schronisko PTTK na Turbaczu; szlak żółty
- (Szlak kończy bieg w Tymbarku)
- Długość: 8,0 km
- Różnica wzniesień: 750 m
- Czas przejść:
- tam: 3 godz.
- powrót: 2½ godz.
- Rok wykonania: 1925
- Szlak narciarski: zły
- Nowy Targ Kowaniec (przystanek MZK) – Długa Polana – Polana Brożek – Bukowina Waksmundzka – Polana Wisielakówka – Schronisko PTTK na Turbaczu; szlak zielony
- (Szlak kończy bieg w Lubniu)
- Długość: 8,0 km
- Różnica wzniesień: 750 m
- Czas przejść:
- tam: 2¼ godz.
- powrót: 1¾ godz.
- Rok wykonania: 1968
- Szlak narciarski: dobry
- Nowy Targ (Kowaniec koło dawnego Domu Dziecka i internatu) – Zadział – Bukowina Obidowska – Obidowa – Schronisko PTTK na Starych Wierchach; szlak zielony
- Długość: 8,0 km
- Różnica wzniesień: 730 m
- Czas przejść:
- tam: 2½ godz.
- powrót: 2½ godz.
- Rok wykonania: 1935
- Szlak narciarski: zły
- Nowy Targ (Kowaniec koło dawnego Domu Dziecka i internatu)- Marchwiana Góra – Łapsowa Polana – Bukowina Obidowska; szlak niebieski
- Długość: 9,5 km
- Różnica wzniesień: 410 m
- Czas przejść:
- tam: 2¼ godz.
- powrót: 1¾ godz.
- Rok wykonania: 1968
- Szlak narciarski: dobry
- Łopuszna – Zarębek Niżni – Zarębek Średni – Bukowina Waksmundzka – Schronisko PTTK na Turbaczu; szlak niebieski
- (Szlak kończy bieg w Suchej Beskidzkiej)
- Długość: 10,0 km
- Różnica wzniesień: 730 m
- Czas przejść:
- tam: 3 godz.
- powrót: 2½ godz.
- Rok wykonania: 1935
- Szlak narciarski: zły
- Zarębek Średni – Pucułowski Stawek – Polana Zielenica; szlak czarny
- Szlak im Seweryna Goszczyńskiego.
- Długość: 5,0 km
- Różnica wzniesień: 470 m
- Czas przejść:
- tam: 1¾ godz.
- powrót: 1½ godz.
- Rok wykonania: 1980
- Szlak narciarski: zły
- Klikuszowa – Bukowina Obidowska – Hrube; szlak czarny
- Długość: 9,0 km
- Różnica wzniesień: 500 m
- Czas przejść:
- tam: 2¼ godz.
- powrót: 2 godz.
- Rok wykonania: 1956
- Szlak narciarski: dobry
- Szaflary – Bór – Gronków – Cisowa Skałka – Nowa Biała – Krempachy – Dursztyn; szlak zielony
- (Szlak rozpoczyna bieg w Zakopanem Os. Szymony)
- Długość: 15,0 km
- Różnica wzniesień: 330 m
- Czas przejść:
- tam: 4 godz.
- powrót: 4 godz.
- Rok wykonania: 1955
- Szlak narciarski: dobry
- Nowa Biała – Przełom Białki – Trybsz – Pawlikowski Wierch – Łapszanka – Pieski Wierch – Kacwin; szlak niebieski
- Długość: 30,0 km
- Różnica wzniesień: 880 m
- Czas przejść:
- tam: 7 godz.
- powrót: 7 godz.
- Rok wykonania: 1965
- Szlak narciarski: dobry
- Bukowina Tatrzańska Na Klinie – Czarna Góra – Rzepiska – Pawlikowski Wierch – Łapsze Wyżne – Dursztyn – Żar – Niedzica Zamek; szlak czerwony
- Długość: 27,0 km
- Różnica wzniesień: 1290 m
- Czas przejść:
- tam: 6 godz.
- powrót: 6 godz.
- Rok wykonania: 1956
- Szlak narciarski: dobry
- Żeleznica – Pieniążkowice – Dział – Krauszów – Ludźmierz – Zaskale – Szaflary (Stacja PKP Szaflary Wieś); szlak czerwony
- Długość: 26,0 km
- Różnica wzniesień: 460 m
- Czas przejść:
- tam: 5½ godz.
- powrót: 6 godz.
- Rok wykonania: 1965
- Szlak narciarski: dobry
- Przełęcz Sieniawska – Janiłówka – Trubacz – Żeleźnica – Przełęcz Bory – Beskidy – Przełęcz Wąwóz (pomiędzy Zubrzycą Górną a Sidziną)- Polica; szlak niebieski
- (Powyższy odcinek jest fragmentem szlaku biegnącego ze Starych Wierchów na Policę)
- Długość: 30,0 km
- Różnica wzniesień: 980 m
- Czas przejść:
- tam: 8 godz.
- powrót: 7¼ godz
- Rok wykonania: 1956
- Szlak narciarski: dobry
- Żeleźnica – Bukowina Osiedle – Podszkle – Pająków Wierch – Orawka – Groń – Zubrzyca Dolna (szkoła); szlak żółty
- Długość: 20,0 km
- Różnica wzniesień: 690 m
- Czas przejść:
- tam: 5 godz.
- powrót: 5 godz.
- Rok wykonania: 1965
- Szlak narciarski: dobry
- Przełęcz Wąwóz (pomiędzy Zubrzycą Górną a Sidziną) – Zubrzyca Górna (Orawski Park Etnograficzny); szlak zielony
- Długość: 10,0 km
- Różnica wzniesień: 1290 m
- Czas przejść:
- tam: 3 godz.
- powrót: 3 godz.
- Rok wykonania: 1954
- Szlak narciarski: dobry
- Jabłonka – Wirtelowski Brzeg – Lipnica Mała – Bucznik – Kiczory – Polana Szańcowa – Granica Babiogórskiego Parku Narodowego; szlak zielony
- (Szlak kończy bieg w Sidzinie)
- Długość: 19,0 km
- Różnica wzniesień: 1120 m
- Czas przejść:
- tam: 8 godz.
- powrót: 6¼ godz.
- Rok wykonania: 1956
- Szlak narciarski: zły
- Winiarczykówka – Przywarówka; szlak żółt
- Długość: 13 km
- Rok wykonania: 2008
- Łopuszna – Harklowa – Dębno – Nowa Biała; ; szlak niebieski
- Długość: 14 km
- Rok wykonania: 2008
- Jurgów polana Podokólne – Czarna Góra – Trybsz; szlak zielony
- Długość: 15 km
- Rok wykonania: 2008
- Falsztyn – Łapsze Niżne – Łapszanka granica państwa; szlak żółty
- Długość: 14 km
- Rok wykonania: 2008
- Łapsze Niżne – Kacwin – granica państwa; szlak czerwony
- Długość: 9 km
- Rok wykonania: 2008
- Ostrowsko – polana Długie Młaki; szlak czarny
- Długość: 8 km
- Rok wykonania: 2011 ( z funduszy Urzędu Gminy Nowy Targ)
O szlakach górskich Orawy, Pasma Podhalańskiego, Spisza – i ponownie Gorców – „Rok Szlaków Turystycznych”
Historia znakowania na tych terenach pozostaje równie bogata jak ich dzieje osadnictwa, co szczególnie dotyczy Orawy i Spisza. Potwierdza się to na przykładzie np. żółtego szlaku z Jordanowa przez Górę Ludwiki na Beskidy (769 m) czyli na pograniczu Pasma Podhalańskiego z Orawą. Wspominany szlak prowadzi w stronę przeciwną z Jordanowa przez Zembalową, Lubień oraz Pasmo Łysiny i Lubomira aż do Dobczyc.
W czerwcu 1956 roku szlak z Jordanowa na Beskidy wytyczyli Andrzej Kowal i Czesław Kudła z Oddziału Krakowskiego PTTK. Ten oddział sprawował opiekę nad szlakiem aż do 1972 roku, a ślady w terenie kolejnych konserwacji zostawili w okresie podanych 26 lat tacy nestorzy krakowskiego znakarstwa jak Andrzej Fasiński, Jan Malik, Zbigniew Twaróg czy ponownie Andrzej Kowal. Wszystkie ścieżki znakowane w opisywanym rejonie należały potem do sfery działania Oddziału PTTK w Nowym Targu, ale akurat ten właśnie żółty szlak konserwowali znakarze rabczańscy, w tym kilkakrotnie Jan Porzycki senior i niedawno zmarła Elfryda Trybowska.
Wracając do Oddziału Nowotarskiego PTTK nie należy zapominać, że był inicjatorem (wspólnie z Oddziałem PTTK w Rabce) wyznakowania kilku szlaków na południowo zachodnich stokach Gorców. Jako pierwsze w nich pojawiają się: niebieski z Łopusznej przez Zarębek na Turbacz (sierpień 1953: Zofia Kaciczak i Elfryda Trybowska) oraz najpopularniejsze dojście z Nowego Targu przez Kowaniec i Polany Bukowina na Turbacz (znakowały te same osoby w lipcu 1954). Kaciczakowa z Trybowską były również wykonawczyniami poprzecznego dojścia na Stare Wierchy szlakiem zielonym z Nowego Targu przez Kowaniec oraz Bukowinę Obidowską w lipcu 1954 roku.
W 1956 roku przy pomocy GOPR został wyznakowany czarny szlak z Klikuszowej przez Bukowinę Obidowską na grzbiet Hrubego. Nestor znakowania w Nowym Targu Witold Pustówka wraz z Eugeniuszem Klinem wytyczają w lipcu 1965 roku zielony szlak z Nowego Targu przez dolinę Wielkiego Kowańca na Bukowinę Waksmundzką i dalej na Turbacz, która to trasa należy do chwili obecnej do jednego z najlepszych zjazdów dla turystów narciarzy z Turbacza do Kowańca, niezależnie od wysokich walorów tego przejścia jako szlaku pieszego. Witold Pustówka z Eugeniuszem Klinem zapisują się także jako znakarze nowego przejścia z centrum Nowego Targu przez Łapsową Polanę na Bukowinę Obidowską w czerwcu 1968. Popularna obecnie trasa tzw. „Szlakiem Seweryna Goszczyńskiego” to czarna ścieżka z Zarębka Średniego koło Pucułowskiego Stawku na Polanę Zielenicę, wyznaczona dla turystów w lipcu 1980 roku przez Witolda Pustówkę i jego syna Olgierda.
Nowe szlaki turystyczne na Orawie i Spiszu zaczęły powstawać równocześnie od pierwszej połowy lat 50-tych. Zainicjowało ten proces powstanie połączenia Przełęczy Krowiarki z grzbietem Pasma Podhalańskiego trasą przez Halę Śmietanową i Zubrzycę Górną na Przełęcz Wąwóz (rok 1954, szlak zielony znakowany przez Edwarda Moskałę z Krakowa). Trzy lata później szlak ten konserwował jeden z gospodarzy schroniska PTTK na Markowych Szczawinach, Teofil Stachnik.
Rok 1956 oznacza pojawienie się pierwszej znakowanej drogi na Spiszu czyli szlaku zielonego z Szaflar przez Nową Biała i Krempachy do Dursztyna (znakowała Rabczańska Grupa GOPR). W tym samym sezonie jednocześnie w terenie i na prymitywnych mapach turystycznych pojawia się dziwacznie oznakowany (w kolorze czerwono-biało-czerwonym)
„Szlak Wolnościowy im. Kostki Napierskiego” łączący Bukowinę Klin przez Pawlikowski Wierch, Łapsze Wyżne, Dursztyn i Żar w Pieninach Spiskich z zamkiem w Niedzicy (prowadzący w przeciwnym kierunku przez Galicową Grapę, Poronin i Gubałówkę do Chochołowa). Jako wytyczających podawano ponownie ratowników GOPR-u, ale już w 1959 roku odnawianiem tego długiego i malowniczego przejścia zajmowali się znakarze nowotarscy: Witold Pustówka, Irena Szajnar, Jerzy Faran, A. Krzystyniak, Tadeusz Sięka i Józef Sięka. Od lipca do września 1969 roku powstał staraniem Witolda Pustówki i Eugeniusza Klina na Spiszu nowy niebieski szlak z Łopusznej przez Nową Biała, Pawlikowski Wierch i Pieskowy Wierch do Kacwina. Stanowił przedłużenie dalekiej trasy z Brzeźnicy na Pogórzu Wielickim przez Beskid Średni. Wyspowy oraz Gorce, właśnie do Łopusznej.
Przechodząc do wspomnień orawskich trzeba pamiętać, że połączenie szczytu Babiej Góry z Jabłonką przez Wirtelówkę, Lipnicę Wielką i Lipnicę Małą w lipcu 1956 roku turyści zawdzięczać mogą Andrzejowi Kowalowi i Zbigniewowi Twarogowi z Krakowa. Był to wtedy szlak niebieski i częściowo żółty.
Dopiero w końcu lat 60-tych po zawarciu porozumienia Komisji Turystyki Górskiej ZG PTTK z kierownictwem CSTV w Czechosłowacji i następującym po tym fakcie wyznakowaniu słowackiego szlaku granicznego ze Zwardonia na Babią Górę, polskie szlaki dochodzące do tej granicy nie mogły posiadać koloru niebieskiego. Poprzednio szczegóły w terenie miały się tak, że Babią Górę łączył z Lipnicą Małą szlak niebieski a przełęcz Krowiarki również z Lipnicą Małą szlak w kolorze żółtym, który wiódł stąd dalej nie tylko do Jabłonki ale aż na Polskie Podtatrze.
Z jednego z najwyższych wierzchołków Pasma Podhalańskiego, Żeleźnicy wytyczony został szlak żółty przez Podszkle i Pająków Wierch do Orawki (Zbigniew Twaróg i Michał Czopek z Krakowa, czerwiec 1958). A we wrześniu 1965 roku szlak ten z Orawki, dalej – przez Groń (802 m) i Zubrzycę Dolną pod skansen w Zubrzycy Górnej przedłużyli znakarze nowotarscy Tadeusz Sięka i Józef Sięka. Ci sami znakarze wykonywali od 19 września do 4 października 1965 roku żmudną robotę tycząc od nowa czerwony szlak z Żeleźnicy przez Pieniążkowice i Ludźmierz do Szaflar.
Możliwość wędrowania po 34-kilometrowym, zalesionym i nostalgicznym grzbiecie głównym Pasma Podhalańskiego od Przełęczy Zubrzyckiej przez Beskidy (769 m), Przełęcz Bory, Żeleźnicę i Janiłówkę aż na graniczącą z Gorcami Przełęcz Sieniawską zapewnili turystom znakując szlak w kolorze niebieskim Andrzej Kowal z Edwardem Moskałą z Krakowa.
Na koniec należy przywołać i zatrzymać w pamięci nazwiska czynnych znakarzy na opisywanym, wielce zróżnicowanym górskim terenie. W Paśmie Podhalańskim chodzi o: Olgę Nosiewicz, Krystynę Drozgalską, Jadwigę Chwastniewską i Władysława Piestraka z Nowego Targu. Na południowo zachodnich stokach Gorców wyróżniali się aktywnością: Witold, Lucjan i Olgierd Pustówkowie, Eugeniusz Klun, Olga Nosiewicz, Jerzy Faran i Oskar Nowotny z Nowego Targu oraz Elfryda Trybowska i Jan Porzycki senior z Rabki. Na Orawie i Spiszu do czynnych zaliczyć należy tylko znakarzy nowotarskich: rodzinę Pustówków, Władysława Piestraka, Olgę Nosiewicz, Eugeniusza Klina, Irenę Szajnar, Tadeusza Siękę i Józefa Siękę.
Tekst: Andrzej Matuszczyk